Stichtingsrecht

Wat is een stichting?

Een stichting is een organisatievorm die gericht is op een immaterieel doel. Dit in tegenstelling tot organisatievormen als nv's en bv's, die commercieel van aard zijn. Het immateriële doel van een stichting kan van charitatieve, ideële, kunstzinnige of levensbeschouwelijke aard zijn. Dat een stichting geen commercieel doel nastreeft, betekent niet dat een stichting geen winst mag maken. Het betekent wel dat gemaakte winst niet mag worden uitgekeerd aan bij de stichting betrokken personen. De winst mag uitsluitend worden gebruikt ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

Wat is het verschil tussen een stichting en een vereniging?

Beide organisatievormen zijn gericht op een immaterieel doel. Ook voor de vereniging geldt dat zij wel winst mag maken, maar deze niet mag uitkeren aan bij de vereniging betrokken personen. Het grootste verschil tussen een stichting en een vereniging is dat een stichting geen leden kent en een vereniging wel.
Beide organisatievormen hebben een bestuur, maar alleen de vereniging heeft daarnaast ook een ledenvergadering waaraan belangrijke bevoegdheden worden toegekend.

Waarvoor wordt een stichting gebruikt?

Stichtingen worden voor diverse doeleinden opgericht, bijvoorbeeld voor:

• Liefdadigheid
• Sociale voorzieningen (denk aan pensioenfondsen)
• Het drijven van een onderneming (bijvoorbeeld in het verzekeringswezen)
• Het verbinden van ondernemingen in een concern (moeder-dochterverbanden)
• Het beheren van aandelen en andere waardepapieren (bijvoorbeeld een Stichting Administratiekantoor of STAK)
• Erfrechtelijke doeleinden (onderbrengen nalatenschap in stichting)

Waar zijn de regels van het stichtingsrecht te vinden?

De regels van het stichtingsrecht zijn te vinden in het Burgerlijk Wetboek (artikel 2:285 t/m 2:304 BW). Naast het Burgerlijk Wetboek zijn ook de statuten van de stichting een belangrijke bron van regels.

Stichting oprichten - notaris nodig?

In tegenstelling tot een vereniging kan een stichting door één persoon worden opgericht. Oprichting vindt altijd plaats bij notariële akte (de oprichtingsakte). Een stichting kan ook worden opgericht bij testament, feitelijk een bijzondere notariële akte.
De akte van oprichting bevat de statuten van de stichting, die in elk geval bevatten: de naam van de stichting (met daarin het woord 'stichting'), het stichtingsdoel, de wijze van benoeming en ontslag van de bestuurders en de bestemming van het batig saldo na vereffening van de stichting in geval van ontbinding of de wijze waarop die bestemming wordt vastgesteld.
De stichting moet worden ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel. Dit wordt doorgaans door de notaris gedaan.



Inschrijving in UBO-register

Onderdeel van de oprichting van een stichting is het inschrijven van belanghebbenden in het UBO-register. UBO staat voor ultimate beneficial owner ('uiteindelijke belanghebbende'), de uiteindelijke eigenaar of degene die uiteindelijke zeggenschap heeft. Doel van het register, dat gedeeltelijk openbaar is, is het tegengaan van financieel-economische criminaliteit. Voor meer informatie zie UBO-register.

De organisatie van een stichting in vogelvlucht

Een stichting hoeft slechts één orgaan te hebben: het bestuur. Hoofdtaak van het bestuur is het besturen van de stichting. Hieronder vallen het algemeen en het dagelijks beleid, het benoemen van bestuurders (en eventueel andere functionarissen) en het vertegenwoordigen van de stichting.
Behalve het bestuur kunnen andere organen in het leven zijn geroepen, zoals een raad van toezicht (RvT) of een raad van commissarissen (RvC). Afhankelijk van het in de statuten bepaalde hebben de RvT of de RvC meer of minder vergaande controlebevoegdheden, die samenhangen met het gekozen bestuursmodel van de stichting. Zo kunnen bepaalde bevoegdheden die in beginsel toekomen aan het bestuur aan de RvC worden toegekend.
Vanwege het ontbreken van een algemene ledenvergadering komen aan het Openbaar Ministerie bepaalde controlebevoegdheden toe, zoals het verzoeken om inlichtingen wanneer er ernstige twijfel bestaat over naleving te goeder trouw van de statuten en de wet, en het vorderen van overlegging van boeken en bescheiden.

Stichtingsbestuur

Als je van plan bent toe te treden tot het bestuur van een stichting, controleer dan vooraf of de stichting is ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel. Is dit niet het geval, besef dan dat je als bestuurder hoofdelijk aansprakelijk bent naast de stichting voor elke tijdens jouw bestuur verrichte rechtshandeling waardoor de vereniging wordt gebonden in de periode voordat de stichting in het handelsregister is ingeschreven.

Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen (WBTR)

Op 1 juli 2021 trad de Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen in werking. Deze wet verduidelijkt de regeling voor bestuur en toezicht bij o.a. stichtingen. Aangesloten wordt bij de bestaande regels voor bestuur en toezicht voor de nv en de bv in het Burgerlijk Wetboek.
De nieuwe wet maakt het mogelijk om bij stichtingen een raad van commissarissen in te stellen. De toezichthouders mogen ook deel uitmaken van het bestuur van de stichting ('monistisch model'). Daarnaast biedt de wet stichtingen meer duidelijkheid over:

• De uitgangspunten die bestuurders en commissarissen bij de vervulling van hun taak in acht moeten nemen.
• De positie van bestuurders en commissarissen met een tegenstrijdig belang.
• De regels over aansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen. Ook wordt de regeling voor ontslag van een stichtingsbestuurder door de rechter duidelijker gemaakt.