Wet DBA en modelovereenkomsten

Wat is de Wet DBA?

De Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (Wet DBA) regelt de arbeidsrelatie tussen zzp'er (opdrachtnemer) en opdrachtgever. Deze wet vervangt de tot enkele jaren geleden gebruikte VAR-verklaringen.
Onder de Wet DBA beoordelen opdrachtgevers en opdrachtnemers samen of er sprake is van loondienst. Dit doen zij mede op basis van de afspraken die zij binnen hun arbeidsrelatie maken. Bij twijfel of er sprake is van loondienst kan een modelovereenkomst zekerheid bieden. Een dergelijke overeenkomst is overigens niet verplicht. De genoemde zekerheid komt te vervallen als opdrachtgever of opdrachtnemer zich niet aan de afspraken uit de modelovereenkomst houdt.

Om te bepalen of het verstandig is een modelovereenkomst af te sluiten, kun je het stappenplan van de Belastingdienst raadplegen.

Waar het om gaat: loondienst ja/nee

Een werkgever moet loonbelasting en premies volksverzekeringen betalen voor zijn werknemers. Bij het inhuren van externe medewerkers hoeven die belastingen en premies niet betaald te worden. Om te voorkomen dat premies ontdoken worden door mensen in te huren in plaats van in dienst te nemen, kan worden getoetst of er sprake is van een (verkapt) dienstverband. Voor de toetsing of iemand feitelijk in loondienst is - en dus een schijnzelfstandige is - kan op een drietal punten worden gecontroleerd. Wordt aan een van de drie criteria niet voldaan, dan is er waarschijnlijk geen sprake van een dienstverband.

Controle op loondienst / dienstbetrekking

Er is sprake van (feitelijke) loondienst als onderstaande vragen alle drie met 'ja' worden beantwoord.

• Heeft de opdrachtnemer een verplichting tot persoonlijke arbeid?

  Dat is het geval als hij het werk zelf moet uitvoeren. Hij mag zich niet door iemand anders laten vervangen zonder overleg met de opdrachtgever. Het werk is persoonsgebonden.

• Is er een gezagsverhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer?

  Er is een gezagsverhouding als de werkgever bepaalt hoe de opdrachtnemer de opdracht moet uitvoeren. Hij geeft aanwijzingen en instructies die de opdrachtnemer moet opvolgen.

• Ontvangt de opdrachtnemer loon?

Gedetailleerde informatie over de vraag of er sprake is van loondienst vind je op de website van de Belastingdienst

Naheffing bij zzp'er of opdrachtnemer

In modelovereenkomsten kan worden vastgelegd dat verhaal mogelijk is op de zzp'er als achteraf blijkt dat de arbeidsrelatie toch een dienstbetrekking is (geweest). Als bij zo'n arbeidsrelatie de opdrachtgever een naheffing van loonheffingen krijg, dan is verhaal op de opdrachtnemer van de nageheven loonbelasting en premie volksverzekeringen mogelijk. Dit deel van de loonheffingen dient immers door de werknemer te worden gedragen, de werkgever is voor dit deel slechts de inhoudingsplichtige.
In dit verband wordt ook wel gesproken over vrijwaring of schadeloosstelling van de opdrachtgever (voor naheffingen). Het is gebruikelijk om ook de boetes te verhalen.

Er geldt een verhaalsverbod voor premies werknemersverzekeringen en de inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet omdat die heffingen door de werkgever worden gedragen.

Gevolgen voor zzp'er bij naheffing

De opdrachtnemer (werknemer) kan de premies volksverzekeringen en loonbelasting verrekenen via zijn inkomstenbelasting.
Let op: de verkregen inkomsten zullen niet meer gelden als winst uit onderneming, maar als loon uit dienstbetrekking. Als gevolg daarvan kan de aanspraak op ondernemersfaciliteiten als de zelfstandigenaftrek en de mkb-winstvrijstelling vervallen. Hierbij speelt het urencriterium een rol, evenals de vraag of er voor meerdere opdrachtgevers werd gewerkt.

Modelovereenkomsten

Modelovereenkomsten zijn er in drie varianten:

• Algemene modelovereenkomsten

  Hierin worden algemene arbeidsrelaties beschreven waarbij geen sprake is van een dienstbetrekking. Dit kan zijn doordat het werkgeversgezag ontbreekt, er geen verplichting tot persoonlijke arbeid is, er sprake is van bemiddeling of tussenkomst, of een combinatie hiervan. De werkzaamheden en branche waarin gewerkt wordt zijn niet gespecificeerd.
  Naar algemene modelovereenkomsten bij de Belastingdienst.

• Modelovereenkomsten voor branches en beroepsgroepen

  Deze overeenkomsten zijn voor iedereen die werkt volgens de voorwaarden van een branche of beroepsgroep. Ze zijn opgesteld door belangen- of brancheorganisaties.
  Naar modelovereenkomsten branches en beroepsgroepen bij de Belastingdienst.

• Individuele modelovereenkomsten

  Deze overeenkomsten zijn namens of door een individuele opdrachtgever voorgelegd aan de Belastingdienst. Ook voorstellen van opdrachtnemers horen tot deze categorie. Individuele modelovereenkomsten kunnen gebruikt worden door zzp'ers die hetzelfde beroep uitoefenen of onder dezelfde omstandigheden werken.
  Naar individuele modelovereenkomsten bij de Belastingdienst.

De door de Belastingdienst goedgekeurde modelovereenkomsten worden opgenomen in het Register overeenkomsten DBA. Dit register wordt wekelijks bijgewerkt.

Overige punten van aandacht

• Onder de Wet DBA zijn opdrachtgever en zzp'er gezamenlijk verantwoordelijk voor een heldere opdrachtrelatie. Ook het risico dragen zij gezamenlijk.
• In het verleden bood de VAR-verklaring de opdrachtgever zekerheid dat hij geen loonbelasting en sociale premies voor de opdrachtnemer hoefde af te dragen. Deze zekerheid verdwijnt (gedeeltelijk).
• De opdrachtgevers/-nemers hebben meer tijd en juridische kennis nodig om de overeenkomsten op te stellen en te beoordelen.
• Opdrachtnemers met verschillende soorten klanten of opdrachten moeten nagaan of ze verschillende modelovereenkomsten nodig hebben en bij verschillen alert zijn op de uitvoering.

Tips

Daarnaast doen opdrachtgever en -nemer er goed aan de volgende tips op te volgen.

• Zorg dat de feitelijk situatie overeenkomt met hetgeen in de (model)overeenkomst is afgesproken.
• Behandel de zzp'er niet hetzelfde als werknemer m.b.t. toepasselijkheid personeelshandboek, ziekte, vakantiedagen enz.
• Geef de zzp'er de ruimte om zijn eigen werktijden en werkplek te regelen.
• Kom geen concurrentie- of relatiebeding overeen.
• Zorg dat de zzp'er een eigen beroepsaansprakelijkheidsverzekering afsluit (i.p.v. zich aan te sluiten bij de verzekering van de opdrachtgever).
• Geef de zzp'er de vrijheid om een opdracht te weigeren.
• Beperk duur en/of omvang van de opdracht.

Gerelateerde onderwerpen