Echtscheiding en beëindiging geregistreerd partnerschap

Echtscheiding - ontbinden huwelijk

Per jaar worden in Nederland ongeveer 30.000 huwelijken en/of geregistreerde partnerschappen ontbonden. Bij ruim de helft van alle scheidingen zijn kinderen betrokken. Als praten met elkaar - al dan niet in aanwezigheid van een mediator - geen zin meer heeft, zullen er vragen bij je opkomen. Er valt veel te vertellen over echtscheidingen. Wij beperken ons tot de meest brandende vragen:

- Hoe moet echtscheiding worden aangevraagd?
- Hoe beëindig ik een geregistreerd partnerschap?
- Is een advocaat verplicht bij echtscheiding?
- Heb ik recht op rechtsbijstand bij echtscheiding?
- Is een ouderschapsplan verplicht bij echtscheiding?
- Hoe zit het met de partneralimentatie?
- Wat gebeurt er met de opgebouwde pensioenrechten?
- Verdeling, wat is van wie?

Hoe vraag ik echtscheiding aan?

Om te scheiden moet je naar de rechter. Hiervoor heb je een advocaat nodig. Je kunt er met je partner voor kiezen samen één advocaat te nemen. In de praktijk werkt dat alleen als jullie het over de belangrijkste gevolgen van de scheiding eens zijn. Hebben jij en je partner geen kinderen en voorzien jullie ieder in je eigen onderhoud, dan valt één gezamenlijke advocaat te overwegen. De procedure begint wanneer je, alleen of samen met je partner, een verzoekschrift indient bij de rechter. Het eigenlijke indienen van het verzoekschrift moet door een advocaat worden gedaan.

Scheiding via internet

Het is mogelijk een scheiding (deels) online te regelen. De Raad voor Rechtsbijstand is hier ooit een initiatief voor gestart (Rechtwijzer - uit elkaar), maar die is in andere handen overgegaan. Inmiddels zijn er diverse commerciële partijen die op dit gebied diensten aanbieden. Vooral wanneer partners nog 'on speaking terms' zijn, is het proces eenvoudig en snel. Voor iets complexere situaties zijn mediators in te schakelen. Online-toepassingen zijn bij uitstek geschikt om standaardprocessen te automatiseren. Dit heeft meestal lagere kosten tot gevolg. Een ander voordeel van de online-opties is inzichtelijkheid van de kosten.

De afspraken die jullie online hebben gemaakt, worden door een advocaat gecontroleerd. Als alles in orde is, dient deze de scheiding bij de rechtbank in.

Geregistreerd partnerschap beëindigen

Voor beëindiging van een geregistreerd partnerschap is niet altijd de gang naar de rechter verplicht. Hebben de partners geen kinderen jonger dan 18 jaar en zijn zij het eens over de (financiële) gevolgen van de beëindiging, dan hoeft er geen rechter te worden ingeschakeld. In dat geval laat je een advocaat of notaris een overeenkomst opstellen waarin beide partners aangeven het partnerschap te willen beëindigen. Vervolgens moeten jij en je partner, samen met de notaris/advocaat, een verklaring ondertekenen waarin staat dat jullie een beëindigingsovereenkomst hebben gesloten. Daarna geeft de advocaat/notaris aan de burgerlijke stand door dat er een beëindigingsovereenkomst is getekend. Hierdoor wordt het geregistreerd partnerschap geëindigd.
Heb je jonge kinderen of wil slechts één van beide geregistreerde partners de relatie beëindigen, dan geldt hetzelfde als voor gehuwde partners: de gang naar de rechter is verplicht.

Advocaat verplicht bij echtscheiding?

Ja, een advocaat is nodig voor het indienen van het verzoekschrift, het verzorgen van de benodigde stukken en het vertegenwoordigen van de partner(s) tijdens de zitting. Onder omstandigheden kunnen jij en je partner samen één advocaat in de arm nemen. Zie de paragraaf 'Hoe vraag ik echtscheiding aan?'
Let er bij het kiezen van een advocatenkantoor op dat het een sectie 'Personen- en familierecht' heeft. En informeer bij de advocaat die je zal bijstaan of deze gespecialiseerd is in familierecht (familierechtadvocaat).

Recht op rechtsbijstand bij echtscheiding?

Wie geen advocaat kan betalen, kan een beroep doen op gefinancierde rechtshulp. Hiervoor dien je aan inhoudelijke en financiële voorwaarden te voldoen. Je advocaat kan je hierover informeren. Hij is ook degene die de subsidie (gefinancierde rechtshulp) aanvraagt bij de Raad voor Rechtsbijstand. Houd er rekening mee dat niet alle advocaten gesubsidieerde rechtsbijstand verlenen.
Zie: pro Deo advocaat

Ouderschapsplan verplicht bij echtscheiding?

Als je minderjarige kinderen hebt, ben je verplicht een ouderschapsplan aan de rechter voor te leggen. Ook voor geregistreerde partners met jonge kinderen is de gang naar de rechter verplicht. In het ouderschapsplan moeten afspraken worden opgenomen met betrekking tot onder meer de verdeling van zorg- en opvoedingstaken, de omgangsregeling en de kinderalimentatie. Je kunt samen met je advocaat of mediator (en natuurlijk je partner) een ouderschapsplan opstellen.

Partneralimentatie

Er bestaat een plicht tot betaling van partneralimentatie indien een van de ex-partners niet (volledig) in zijn of haar onderhoud kan voorzien. Deze alimentatieplicht houdt op als de behoeftige ex-partner gaat trouwen, samenwonen of een geregistreerd partnerschap aangaat. Of als hij of zij zelf weer genoeg inkomsten heeft om van te leven. Vanwege gewijzigde wetgeving is de duur van deze alimentatieplicht vooral afhankelijk van het moment waarop jij en je voormalige partner de alimentatieafspraken hebben vastgelegd of waarop de rechter de partneralimentatie heeft bepaald
Sinds 1 januari 2020 gelden nieuwe regels voor partneralimentatie.

Voor meer informatie zie: duur van partneralimentatie

De hoogte van de alimentatie is afhankelijk van de behoefte van de ontvangende partner en de draagkracht van de betalende partner. Berekening van alimentatie is tamelijk complex - de meeste echtscheidingsadviseurs gebruiken daarvoor professionele software.

Opgebouwde pensioenrechten

In de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding (Wet VPS) is bepaald dat beide voormalige partners recht hebben op de helft van het ouderdomspensioen dat tijdens het huwelijk of het geregistreerde partnerschap is opgebouwd. Deze regeling is van toepassing ongeacht of je in gemeenschap van goederen of op huwelijkse voorwaarden was gehuwd.
Stel je pensioenuitvoerder of pensioenfonds binnen twee jaar na de scheiding op de hoogte van het feit dat je gescheiden bent via het daarvoor bedoelde mededelingsformulier. Het pensioenfonds zal in dat geval het ouderdomspensioen uitbetalen aan beide voormalige partners. Wanneer je de scheiding niet tijdig doorgeeft wordt het pensioen uitgekeerd aan de begunstigde. Die moet dan de betaling aan de voormalige partner verzorgen.
Overigens kun je met je voormalige partner een andere verdeling van de opgebouwde pensioenrechten overeenkomen dan de in de wet vermelde. Dergelijke afwijkende afspraken dienen te worden overeengekomen in het echtscheidingsconvenant of, in een eerder stadium, in de huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden.
Zie het informatieblad verdeling van ouderdomspensioen bij scheiding

Verdeling, wat is van wie?

Sinds 1 januari 2018 vinden huwelijken, als er niets anders wordt geregeld, plaats in beperkte gemeenschap van goederen. Dat heeft bijvoorbeeld tot gevolg dat bezittingen en schulden die voor het huwelijk van één van beide partijen waren privé blijven. Erfenissen en schenkingen die tijdens het huwelijk worden verkregen vallen eveneens onder privébezit.
Uiteraard kunnen er bij het trouwen huwelijkse voorwaarden worden opgesteld om de bezittingen gelijk te verdelen, maar dit is een afwijking van de standaard (de situatie tot 1 januari 2018 was precies omgekeerd).

Indexering alimentatie

Het overeengekomen of vastgestelde alimentatiebedrag dient jaarlijks te worden geïndexeerd. Aan het eind van elk jaar stelt de overheid het percentage vast waarmee het bedrag van de partner- en kinderalimentatie wordt verhoogd. De nieuwe bedragen gaan telkens in op 1 januari van het volgende jaar.
Voor de indexeringspercentages zie: indexering alimentatie van het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen.