Erfrecht

Wat is erfrecht?

Erfrecht is een complex rechtsgebied waarmee bijna iedereen ooit te maken krijgt. Of het nu gaat om het regelen van de eigen nalatenschap of het aanvaarden van een erfenis. Hieronder worden enkele erfrechtelijke onderwerpen toegelicht.

Zal ik de erfenis aanvaarden?

Wanneer iemand overlijdt, hebben de erfgenamen de keuze uit (zuiver) aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen van de erfenis.

• Zuiver aanvaarden
  Voor de erfgenamen is het niet altijd even duidelijk of een nalatenschap vooral uit bezittingen of vooral uit schulden bestaat. Een nalatenschap kan immers ook negatief zijn.
  Een zuivere aanvaarding kan op verschillende manieren plaatsvinden: de erfgenaam kan een verklaring afleggen bij de griffie van de rechtbank of zich zodanig gedragen dat hij geacht mag worden de erfenis zuiver te hebben aanvaard (denk aan het ontruimen van het huis).
  Welke gedragingen leiden tot impliciete aanvaarding is voor veel mensen onduidelijk. Vandaar dat een wetswijziging in 2016 werd doorgevoerd die een erfgenaam beschermd tegen onverwachte schulden van de erflater. Een erfgenaam kan bij een onverwachte schuld aan de kantonrechter vragen om hem te machtigen de nalatenschap alsnog beneficiair te aanvaarden. Dat verzoek aan de kantonrechter moet plaatsvinden binnen 3 maanden na ontdekking van de schuld. De erfgenaam heeft overigens wel een onderzoeksplicht zodat niet alle verzoeken zullen worden gehonoreerd.
• Beneficiair aanvaarden
  Door beneficiair te aanvaarden loopt de erfgenaam niet het risico dat hij moet opdraaien voor de schuld die voortvloeit uit een negatieve nalatenschap. Wie beneficiair aanvaardt, zegt feitelijk dat hij de erfenis alleen accepteert voor zover deze positief is.
• Verwerpen
  Is er sprake van een negatieve nalatenschap, dan kan de erfgenaam de erfenis ook verwerpen. Hierdoor is hij erfgenaam-af en kan hij niet aansprakelijk worden gesteld voor de schulden. Natuurlijk kan een erfgenaam ook om andere redenen - bijvoorbeeld omdat hij niets te maken wil hebben met de erflater - de erfenis verwerpen.



Verklaring van erfrecht

Een notaris is degene die deze verklaring opstelt. Hij onderzoekt of iemand is overleden, een testament had en wie de ergenamen zijn. Als er iemand is gemachtigd om de erfenis af te wikkelen dan wordt dat eveneens in de verklaring van erfrecht opgenomen.
De erfgenamen kunnen met deze verklaring aantonen dat zij recht hebben op de bezittingen van de overledene. Banken en diverse instanties vragen vaak om deze verklaring zodat zij zeker weten dat ze juist handelen.
Een verzoek tot het opmaken van een verklaring van erfrecht kan uitsluitend worden ingediend door iemand die deze nodig heeft voor de afwikkeling van de erfenis.

Verdeling erfenis

Kinderen en de langstlevende echtgenoot hebben ieder recht op een gelijk deel van de erfenis. Het deel van de kinderen wordt kindsdeel genoemd. Het kindsdeel is pas opeisbaar door de kinderen als de partner van de overledene overleden is.
Voorbeeld: stel dat een van beide ouders, die in gemeenschap van goederen zijn getrouwd, overlijdt. Er is geen testament. De erfenis bestaat dan uit de helft (van de huwelijksgemeenschap). Als er drie kinderen zijn dan wordt de erfenis in vier gelijke erfdelen verdeeld. Het kindsdeel is dan 1/4 deel van de erfenis. Overigens kan het kind zijn kindsdeel niet direct opeisen, maar pas nadat de langstlevende ouder ook is overleden.
Bovengenoemde regeling geldt als er geen testament is. Via een testament kan het deel dat kinderen krijgen worden beperkt. Maar kinderen houden altijd recht op hun legitieme portie.

Legitieme portie

Door middel van een testament kan de erflater het kindsdeel beperken, maar niet tot nul reduceren: een kind blijft altijd recht houden op de legitieme portie. Dit is de helft van het kindsdeel. Overigens bestaat de legitieme portie alleen uit geld, dus niet uit spullen uit de nalatenschap.

Onterving

Er kunnen verschillende redenen zijn waarom ouders hun kinderen onterven. Dat kan bijvoorbeeld na een ruzie zijn, omdat de ouders vinden dat hun kinderen het goed genoeg hebben of omdat men het geld liever aan een goed doel schenkt. De kinderen kunnen altijd hun legitieme portie opeisen. Wanneer er twee kinderen zijn, dan heeft ieder van de kinderen recht op 1/4 deel van het vermogen.
Kinderen moeten de legitieme portie uiterlijk binnen vijf jaar na het overlijden van de erflater opeisen. Daarnaast kunnen erfgenamen of andere belanghebbenden een, kortere, redelijke termijn stellen.

Wat is erfbelasting?

Erfbelasting is de belasting die wordt geheven over erfenissen. Of er erfbelasting betaald moet worden, en hoeveel, hangt af van de hoogte van het bedrag van de erfenis en de relatie tussen erflater en ontvanger. In het verleden sprak men van successierecht. Sinds de inwerkingtreding van de nieuwe Successiewet in januari 2010 spreekt de wet van erfbelasting.

Waar vind ik de regels over erfbelasting?

Erfbelasting wordt grotendeels geregeld in de Successiewet 1956 en de met deze wet samenhangende Uitvoeringsregeling schenk- en erfbelasting.

Wie betaalt de erfbelasting?

De ontvanger van de erfenis betaalt erfbelasting. Er is een vrijstelling van toepassing, waarvan de hoogte afhankelijk is van de (familie)relatie met de erflater.

Wat zijn de tarieven van erfbelasting?

Afhankelijk van de relatie tussen erflater en ontvanger is een bepaalde vrijstelling van toepassing. Hoe hechter de band tussen erflater en ontvanger, hoe hoger het bedrag van de vrijstelling. Na aftrek van het vrijgestelde bedrag wordt over het restant belasting geheven. Ook de hoogte van het belastingpercentage is afhankelijk van de relatie tussen erflater en ontvanger. Lees de details van de belastingdienst over tarieven erfbelasting en vrijstellingsbedragen bij erfenissen.

De berekening van erfbelasting

De belastingdienst heeft een handige rekenhulp ontwikkeld waarmee eenvoudig bepaald kan worden hoeveel belasting over een erfenis betaald moet worden: rekenhulp erfbelasting.

Hoe kan ik de erfbelasting voor mijn kinderen beperken?

Het is voor ouders mogelijk om het bedrag dat hun kinderen in de toekomst aan erfbelasting moeten betalen te beperken door hun jaarlijks een schenking te doen tot aan het maximale bedrag van vrijstelling. Indien de schenker het geld niet direct wil of kan uitbetalen, kan de uiteindelijke betaling van het bedrag worden uitgesteld tot na overlijden van de schenker. Een dergelijke papieren schenking dient door de notaris te worden vastgelegd.
Zie ook de pagina over: schenkingsrecht

Toelichting: wettelijk en testamentair erfrecht

Er zijn twee soorten erfrecht: wettelijk erfrecht en testamentair erfrecht. Van wettelijk erfrecht is sprake als er niets is vastgelegd in een uiterste wilsbeschikking (testament). In dat geval is de wettelijke regeling van toepassing, die is opgenomen in Boek 4 van het Burgerlijk Wetboek. Bij testamentair erfrecht is een en ander wel vastgelegd in een uiterste wilsbeschikking.
Wie erft van een in Nederland woonachtig persoon is meestal erfbelasting verschuldigd, ongeacht of het wettelijk of het testamentair erfrecht van toepassing is.

Een levenstestament is een speciale vorm van testament. Hierin worden belangrijke zaken geregeld voor situaties tijdens het leven. Bijvoorbeeld wanneer de persoon in kwestie door ziekte of ongeval niet meer zelf kan handelen. In een levenstestament kan iemand aangewezen worden die de belangen behartigt.

Navraag bankrekeningen of slapende tegoeden

Het is niet altijd bekend welke bankrekeningen de overledene in Nederland had. Zeker niet als het om inactieve of slapende rekeningen gaat. De Nederlandse Vereniging van Banken heeft een digitaal loket waar je met vragen hierover terecht kunt. Er zijn strikte voorwaarden aan het opvragen verbonden. Zo kan een verzoek tot informatie uitsluitend door een erfgenaam of executeur worden ingediend.
Zie: www.slapendetegoeden.nl

Europese Erfrechtverordening en rechtskeuze testament

Sinds augustus 2015 geldt de Europese Erfrechtverordening. Hierin is o.a. vastgelegd dat de rechtskeuze bepaalt welk recht van toepassing is op de afwikkeling van een nalatenschap. Zo kan een erflater met de Nederlandse nationaliteit die bezit in Frankrijk nalaat Nederlands erfrecht van toepassing verklaren.
Als in het testament geen rechtskeuze is vermeld dan geldt het recht van de laatste gewone verblijfplaats van de erflater.
De Europese Erfrechtverordening is vooral een vooruitgang in praktische situaties: op de erfenis is één erfrecht van toepassing en de erfgenamen hoeven niet meer naar notarissen en rechtbanken in verschillende landen. Ook hoeft er na het overlijden slechts één Europese Verklaring van Erfrecht te worden aangevraagd.