Cloud computing

Cloud (computing) is hip, hype en marketing

Omdat er veel definities van cloud zijn, is het een wat lastig te bespreken onderwerp. Het lijkt er steeds vaker op dat 'in de cloud' synoniem is met 'op internet'.

Een voorloper van cloud computing was virtualisatie binnen een datacentrum. Daarbij konden programma's en gegevens verspreid worden over verschillende servers. Cloud computing gaat een stap verder: programma's en gegevens kunnen tussen datacenters worden verplaatst, over landsgrenzen heen.



Verschillende soorten cloud computing of cloud services

Er zijn verschillende manieren om cloud computing in te zetten:

• Als opslagruimte voor interne documenten, zoals Word-bestanden, spreadsheets of een fotoarchief.
• Als opslagruimte voor extern gebruik, zoals een website (ook wel hosting genoemd).
• Als programma's die online draaien ('webbased'). Steeds minder programma's worden op de eigen pc geïnstalleerd. Goede voorbeelden hiervan zijn Microsoft Office 365, dat 'in de cloud' draait en Google Docs dat alleen maar als cloudversie bestaat.
• Als vervanging van de eigen hardware. De servers worden vervangen door servers die elders in een datacentrum staan.

Vaak worden bedrijven aangemoedigd 'in de cloud' te gaan om kosten te besparen. Hierbij wordt als argument aangevoerd dat eigen hardware (de servers) niet meer nodig is omdat de servers in het datacentrum het werk overnemen. Dit aspect is natuurlijk goed te visualiseren en levert op korte termijn kostenbesparing op. Het is daarmee een aspect dat het management van een organisatie zal aanspreken.

Vervanging van de eigen hardware betekent minder investerings- en beheerskosten (onderhoud). Ook voor software valt een deel van de beheerskosten weg als de gebruikte programmatuur niet meer in-huis op de eigen server wordt geïnstalleerd, maar vanuit het datacentrum wordt afgenomen. Voor in-huis wordt ook het begrip on-premise gebruikt.

Voordelen en nadelen cloud computing

Tegen deze achtergrond behandelen wij de belangrijkste voor- en nadelen van cloud computing. Wij zijn kritisch. Besef dat de meeste leveranciers bij het beschrijven van de voordelen niet exact vermelden met welke situatie er vergeleken wordt. Kostenbesparingen worden zelden onderbouwd met controleerbare cijfers.

Voordelen cloud computing

• Schaalvoordelen: het is gemakkelijk om de fysieke capaciteit te vergroten of verkleinen. Uitbreiding van de capaciteit is altijd eenvoudig, inkrimping verloopt niet altijd probleemloos.
• Alleen betalen voor daadwerkelijk gebruik (pay per user). Waarschijnlijk wordt geappelleerd aan de angst om te veel licenties aan te schaffen. De claim noemt tactisch 'alleen betalen', niet 'minder betalen'.
• Kosten van hard- en software liggen vast. Wijzigingen in het aantal gebruikers zijn snel en eenvoudig door te voeren waarbij de kosten duidelijk zijn.
• De laatste versie van de programmatuur is beschikbaar.
• Updates van programma's worden automatisch doorgevoerd. Dit scheelt in beheerskosten.
• Minder investeringen in hardware (met name servers).
• Minder onderhouds- of beheerskosten.
• Er is sprake van ontzorging als 'de ICT de deur uit wordt gedaan'.
• De externe helpdesk van de cloudleverancier is vaak goedkoper dan een eigen helpdesk (vooral bij callcenters in een ander werelddeel).
• Betere support buiten kantooruren. Afhankelijk van het contract of de SLA kan ondersteuning 24/7 worden gegarandeerd.
• Er is minder technische kennis nodig. Maar: het ontbreken van kennis kan ook als nadeel uitpakken.

Nadelen van 'in de cloud gaan'

• Cloudcontracten kunnen de bepaling bevatten dat de leverancier de voorwaarden eenzijdig mag wijzigen. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot een aanpassing van de definities in het contract. Wanneer de definitie van 'user' wordt aangepast heeft dat gevolgen voor de te betalen fees.
• Laat een cloudcontract altijd beoordelen door een daarin gespecialiseerde jurist. Een term als indirect user betekent iets anders dan je denkt. Een verkeerde inschatting op dit gebied kan grote financiële consequenties hebben.
• Licenties van softwarepakketten kunnen berekend worden op basis van gebruikte 'cores' of servers. Dat kan bij de cloud tot verrassende aantallen en dus kosten leiden. Dit kan verrassingen tot gevolg hebben als op een bepaald moment een upgrade van de servers wordt aangevraagd.
• De migratie naar de cloud kost tijd en kent vaak aanloopproblemen.
• Bestaande hard- en software moeten mogelijk vervroegd worden afgeschreven.
• In een traditionele opzet van de automatisering kan worden besloten om met een bepaald programma met reeds betaalde licentie langer door te gaan zonder te upgraden. In de cloud is deze keuze er niet.
• Nieuwe versies van programma's verschijnen spontaan. In de meeste gevallen zijn de gebruikers hier niet op voorbereid en spenderen kostbare tijd aan het wennen aan de nieuwe of veranderde opties. Daarbij komt dat veranderingen op ongewenste momenten plaats kunnen vinden.
• Omdat updates van programma's automatisch worden doorgevoerd, zijn er mogelijk consequenties voor gekoppelde programmatuur. Denk ook aan templates bij tekstverwerking of macro's bij een spreadsheet.
• In de regel is er sprake van meer en ingewikkelder contracten.
• Grotere impact bij storingen. Wat de aard van het probleem ook is, als er een storing optreedt op een server is men afhankelijk van derde partijen. Een tijdelijke 'workaround' door de eigen systeembeheerders zal minder makkelijk mogelijk zijn. Storingen of calamiteiten in het datacentrum kunnen een grotere impact op de organisatie hebben.
• Er worden hogere eisen gesteld aan de internetverbinding, wat meer kosten met zich zal brengen. Alle informatie wordt immers door alle gebruikers op een externe locatie geraadpleegd en opgeslagen. Deze verbinding moet snel zijn, voldoende capaciteit (bandbreedte) hebben en mag niet uitvallen.
• Er valt in de uitvoering van de cloud service of het bijbehorende contract weinig te onderhandelen. Maatwerk in hardware en software is meestal niet mogelijk of alleen in beperkte mate en tegen hoge kosten.
• Meerdere helpdesks buiten de deur. Afzonderlijke software- en hardwareleveranciers hebben eigen helpdesks.
  Systeembeheerders die binnen jouw organisatie werken vormen vaak een eerste vangnet. Dit is voor de gebruikers prettig en werkt vaak beter en sneller dan externe diensten. Dat speelt nog extra als het gaat om callcenters in andere werelddelen, vanwege tijdsverschillen en taalproblemen. Bedenk ook dat het Engels van een helpdesk in India voor Nederlandse gebruikers een barrière kan zijn.
  Daarnaast hebben interne systeembeheerders een signaleringsfunctie voor veelvoorkomende problemen.
• ICT-kennis verdwijnt. Tegelijkertijd kan het als een voordeel gezien worden dat minder technische kennis nodig is.
• De afhankelijkheid van derden wordt groter. Bedrijfsgegevens - en bedrijfsgeheimen - worden letterlijk buiten de deur opgeslagen. Dit kan een risico vormen qua beveiliging.
  Er moet daarom meer aandacht komen voor security in de cloud. Versleuteling of encryptie van data is een deel van de oplossing, maar kan leiden tot (licht) performanceverlies of additionele kosten.
• Een cloudleverancier kan data -geautomatiseerd- doorzoeken. Bijvoorbeeld om proactief kinderporno of illegale software op te sporen. Aan het doorzoeken kunnen wettelijke verplichtingen ten grondslag liggen. Of andere data 'bijvangst' is, is niet te zeggen.
  Een gevolg van het vinden van 'onwelgevallige' gegevens is dat de toegang tot (een deel van) de data kan worden geblokkeerd. Gebeurt dit bij techplatforms zoals die van Microsoft, Google en Facebook dan kan een blokkade van een account nog vervelender uitpakken: het is moeilijk een persoonlijk account gedeblokkeerd te krijgen. Dat kan zelfs een kleine ramp zijn als er van de data in de cloud geen kopie aanwezig is.
• Bij opslag van gegevens 'buiten Europa' speelt het beveiligen van persoonsgegevens een nog belangrijker rol. Privacyregelgeving is bij cloud computing een complicerende factor. Hiervoor moeten vaak juristen worden ingeschakeld.
  Zie: Doorgifte persoonsgegevens
• Een exit-strategie, bijvoorbeeld voor het wisselen van cloudleverancier, is heel belangrijk. De kans op vendor lock-in is groot. Hiermee wordt op termijn ook een kostenrisico geïntroduceerd.
  Ook als het wisselen van cloudleverancier technisch mogelijk is, kunnen er hoge migratiekosten mee gemoeid zijn.
• Bij faillissement van de cloudleverancier kunnen de gevolgen voor de continuïteit van de bedrijfsvoering groot zijn.
• Bij verkleining van de cloudcapaciteit kunnen kosten in rekening worden gebracht.



Cloud shadow IT

Dropbox, WeTransfer, fotobewerkers en pdf-converters zijn voorbeelden van handige tools die niet meer weg te denken zijn. Het zijn allemaal cloudapplicaties en ze vallen meestal buiten de officiële inkoop- en IT-processen. Dit heeft consequenties op het gebied van beveiliging, met mogelijk datalekken tot gevolg.

Aandachtspunten cloud computing

Bij het gebruik van de cloud of clouddiensten komen diverse onderwerpen om de hoek kijken. Wij noemen er enkele: (Klik op de onderwerpen voor gedetailleerde informatie)

• Verwerkersovereenkomst
• Cloudcontract
• Cloudrecht
• Datalekken
• Doorgifte persoonsgegevens (Export data)
• Persoonsgegevens
• Privacywet

Gerelateerde onderwerpen